Асноўныя наратывы пракрамлёўскай дэзынфармацыі, частка 3: «Страчаны суверэнітэт»
Адметнай асаблівасцю пракрамлёўскай дэзынфармацыі з’яўляецца яе паўтаральнасць. Нягледзячы на ўсе абуральныя заявы, якія яны робяць, пракрамлёўскія СМІ часта гучаць як зайграная пласцінка, прытрымліваючыся толькі некалькіх асноўных паведамленняў для ўнутранай і міжнароднай аўдыторыі. Гэта не выпадковасць або недагляд, гэта задума: паўтарэнне робіць хлусню больш праўдападобнай. Пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ дасягаюць гэтага, прытрымліваючыся набору паўтаральных наратываў, якія працуюць як шаблоны для пэўных гісторый.
Наратыў – гэта агульнае паведамленне, якое перадаецца праз тэксты, выявы, метафары і іншыя сродкі. Наратывы дапамагаюць перадаць паведамленне, ствараючы напружанне і робячы інфармацыю прывабнай. EUvsDisinfo выявіла набор з пяці дамінантных наратываў, якія выкарыстоўваюцца расійскімі і пракрамлёўскімі дэзынфармацыйнымі СМІ. Мы бачылі, як яны выкарыстоўваліся шмат разоў: напрыклад, для ўмяшання ў выбары, для распаўсюджвання хлусні пра пандэмію COVID-19 і для апраўдання несправакаванай вайны ва Украіне.
Гэтым летам мы прапануем вам абноўлены агляд гэтых наратываў. Вось і трэці, наратыў «Страчаны суверэнітэт». Глядзіце таксама апублікаваныя раней наратывы: «Эліты супраць народа» і «Каштоўнасці пад пагрозай».
Наратыў нумар 3: «Страчаны суверэнітэт»
Расійскія і пракрамлёўскія крыніцы дэзынфармацыі любяць сцвярджаць, што некаторыя краіны больш не з’яўляюцца сапраўды суверэннымі. Яшчэ ў 2015 годзе карыкатурыст расійскага дзяржаўнага інфармацыйнага агенцтва РІА «Новости» праілюстраваў гэтую ідэю выявай: Дзядзька Сэм распальвае агонь на газавай пліце, прымушаючы еўрапейцаў скакаць уверх і ўніз, патрабуючы санкцый супраць Расіі.
Арыгінал ілюстрацыі: РІА «Новости»
З тых часоў у пракрамлёўскіх СМІ было яшчэ шмат прыкладаў распаўсюджвання гэтага наратыву: напрыклад, Украінай кіруюць чужынцы і краіны Балтыі – насамрэч не краіны. Пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ таксама сцвярджаюць, што з уступленнем у НАТА Фінляндыя і Швецыя цяпер страчваюць свой суверэнітэт і што яны дзейнічаюць пад замежным ціскам (ЗША, НАТА). Дадатковых прыкладаў гэтага наратыву шмат: ЕС кіруецца Вашынгтонам, Японія – васальная дзяржава, Германія – акупаваная тэрыторыя, рашэнні ва Украіне прымае не яе прэзідэнт, а ЗША, і гэтак далей.
Пракрамлёўскія выданні нават выкарыстоўваюць спецыфічную лексіку для вызначэння дзяржаў, якія з’яўляюцца «несуверэннымі»: «лімітрофы», або памежныя тэрыторыі, якія забяспечваюць існаванне і падпарадкаванне сваім гаспадарам. Польскае выданне пракрамлёўскага прапагандысцкага СМІ RuBaltica тлумачыць:
«Ёсць рэальныя дзяржавы, якія здольныя выконваць усе дзяржаўныя функцыі, а ёсць геапалітычныя нікчэмнасці або выдуманыя краіны, якія маюць фармальныя атрыбуты дзяржаўнасці, але не з’яўляюцца сапраўднымі дзяржавамі. Да гэтых краін адносяцца постсавецкія дзяржавы-лімітрофы, якія аддзяляюць Расію ад Захаду. Псеўдаэліты гэтых краін не здольныя адказаць ні на адзін сур’ёзны гістарычны выклік кшталту пераадолення міграцыйнага крызісу, аховы мяжы і барацьбы з эпідэміяй. Яны працягваюць звяртацца па дапамогу ў Заходнюю Еўропу і ЗША, таму што самі не справяцца. Гэтымі краінамі кіруюць марыянеткі – яны здольныя толькі казаць пра «спыненне Расіі» і галасаваць за антырасійскія рэзалюцыі ў ЕС і ААН».
Наратыў пра «страчаны суверэнітэт» у канчатковым рахунку з’яўляецца аповедам аб пазбаўленні паўнамоцтваў, накіраваным на размыванне самых асноў дэмакратыі. Навошта некаму клапаціцца пра дэмакратычныя працэсы і выбары, калі краінай кіруюць моцныя людзі?
Пры гэтым пракрамлёўскія СМІ сцвярджаюць, што рэальны суверэнітэт магчымы толькі пад расійскім кантролем.
Няма незалежнай палітычнай волі людзей
Цесна звязаныя з наратывам «страчанага суверэнітэту» пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя паведамленні аб так званых «каляровых рэвалюцыях». У гэтых паведамленнях сцвярджаецца, што сацыяльныя ўзрушэнні або палітычныя пратэсты арганізуюцца ўплывовымі староннімі суб’ектамі (Захадам) і ніколі не з’яўляюцца сапраўдным выражэннем актыўнасці або крыўды грамадзян. Такіх прыкладаў шмат, і яны бяруць пачатак ад Еўрамайдану ва Украіне ў 2013–2014 гадах, калі пракрамлёўскія СМІ ілжыва абвінавацілі афіцыйных асоб ЗША ў арганізацыі народных пратэстаў.
Непрыняцце Крамлём незалежнай палітычнай волі і памкненняў іншых народаў з’яўляецца нахабным і часта хавае імперыялістычны падыход да народа ці краіны. Не разумеючы канцэпцыі свабоды волі, Крэмль звяртаецца да канспіралагічнага мыслення: «Навошта каму-небудзь у здаровым розуме дыстанцыявацца ад Расіі?» Гэта можа быць толькі з-за маніпуляцыі з боку англасаксаў». Нядзіўна, што, на думку Крамля, ЕС таксама знаходзіцца пад кантролем англасаксаў.
Падрыў дзяржаўнасці Украіны
Наратыў пра «страчаны суверэнітэт» накіраваны на тое, каб падарваць давер да дэмакратычных інстытутаў і ў канчатковым выніку парушыць іх асновы. Гэта таксама набыло асаблівае значэнне ў спробах пракрамлёўскіх СМІ апраўдаць ваенную агрэсію супраць Украіны. Сумна вядомым прыкладам быў Пуцін, які сцвярджаў, што «Ленін стварыў Украіну», за некалькі дзён да таго, як Расія пачала поўнамаштабнае ўварванне (заява, якая ўжо распаўсюджвалася ў пракрамлёўскай экасістэме дэзынфармацыі).
У кантэксце Украіны пракрамлёўскі наратыў пра «страчаны суверэнітэт» набывае яшчэ больш злавеснае, імперыялістычнае адценне. Ён адмаўляе не толькі ўкраінскую дзяржаўнасць, але і само яе існаванне, сцвярджаючы, што «дзяржавы Украіна ніколі не існавала». Гэты наратыў, разам з міфам пра «нацысцкую Украіну», быў адным з цэнтральных сцэнароў дэзынфармацыі, апраўдваючы несправакаванае ўварванне Расіі ва Украіну. Звязаныя дэзынфармацыйныя наратывы ўключаюць сцвярджэнні, што ўкраінцы, рускія і беларусы – «адна нацыя», і шматлікія сцвярджэнні, што Украіна знаходзіцца на парозе распаду.
Даведайцеся больш пра «страчаны суверэнітэт» тут.