Асноўныя наратывы ў пракрамлёўскай дэзынфармацыі, частка 2: «Каштоўнасці, якія знаходзяцца пад пагрозай»

Адметнай асаблівасцю пракрамлёўскай дэзынфармацыі з’яўляецца яе паўтаральнасць. Нягледзячы на ўсе абуральныя заявы, якія яны робяць, пракрамлёўскія СМІ часта гучаць як зайграная пласцінка, прытрымліваючыся толькі некалькіх асноўных паведамленняў для ўнутранай і міжнароднай аўдыторыі. Гэта не выпадковасць або недагляд, гэта задума: паўтарэнне робіць хлусню больш праўдападобнай. Пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ дасягаюць гэтага, прытрымліваючыся набору паўтаральных наратываў, якія працуюць як шаблоны для пэўных гісторый.

Наратыў – гэта агульнае паведамленне, якое перадаецца праз тэксты, выявы, метафары і іншыя сродкі. Наратывы дапамагаюць перадаць паведамленне, ствараюць узважанасць і робяць інфармацыю прывабнай. Іх можна камбінаваць і мадыфікаваць у залежнасці ад бягучых падзей і пераважных поглядаў. Некаторыя з іх існуюць ужо сотні гадоў – варыяцыі аповеду пра «загніваючы Захад» былі задакументаваны з 19-га стагоддзя. EUvsDisinfo выявіла пяць дамінуючых наратываў, якія выкарыстоўваюцца пракрамлёўскімі дэзынфармацыйнымі сродкамі, і ключавыя элементы Крамлёўскіх аповедаў. Мы бачылі, як гэтыя ключавыя пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя наратывы выкарыстоўваліся шмат разоў: пры спробах умяшання ў выбары, падчас пандэміі COVID-19, у спробах апраўдаць несправакаваную вайну ва Украіне.

Мы прапануем вам абноўлены агляд пяці найбольш распаўсюджаных дэзынфармацыйных наратываў, якія працягваюць з’яўляцца ў расійскіх і пракрамлёўскіх дэзынфармацыйных СМІ. Вось другі. Глядзіце таксама Наратыў 1: Эліты супраць народа тут.

Наратыў нумар 2: «Каштоўнасці, якія знаходзяцца пад пагрозай»

Наратыў пра «каштоўнасці, якія знаходзяцца пад пагрозай» адаптаваны да шырокага спектра тэм і звычайна выкарыстоўваецца для аспрэчвання поглядаў Захаду наконт правоў жанчын, этнічных і рэлігійных меншасцей, а таксама груп ЛГБТКІ+, апроч іншага. Пракрамлёўскія каментатары высмейваюць нібыта «маральны заняпад» або «разбэшчаныя адносіны». Наадварот, Расія і праваслаўнае хрысціянства вылучаюцца як сапраўдныя абаронцы традыцыйных каштоўнасцей, як гэта ілюструе відэа афіцыйнай расійскай прапаганды.

Згодна з гэтым наратывам, «жанчынападобны Захад» гніе пад націскам дэкадансу, фемінізму і «паліткарэктнасці» і паслабляе сваю эканоміку, у той час як Расія ўвасабляе традыцыйныя бацькоўскія каштоўнасці. Гэты наратыў намаляваны ў мультфільме 2015 года Расійскім дзяржаўным інфармацыйным агенцтвам РІА «Новости», які ілюструе відавочны маральны распад Еўропы: ад Гітлера да сексуальных адхіленняў і да будучыні шалёных гіен.

Ідэя загніваючага Захаду, супрацьпастаўленага Расіі, якая з’яўляецца «ахоўніцай» прыстойнасці і маральнасці, зыходзіць з самага верху Крамля. Паводле аналізу Еўрапейскай рады па знешніх сувязях, яшчэ ў 2013 годзе Пуцін заняў такую пазіцыю, асудзіўшы «еўраатлантычныя» краіны за іх маральны дэкаданс і амаральнасць.

Размова пра секс…

Пракрамлёўскія СМІ ахвотна рушылі ўслед гэтаму прыкладу. Расійская дзяржаўная тэлерадыёкампанія Sputnik назвала заходнюю масавую культуру «рознымі формамі педафіліі». Пракрамлёўскія СМІ, якія працуюць на арабскай мове, сцвярджалі, што Захад спрабуе знішчыць базавыя каштоўнасці, напрыклад, звязаныя з дзяржавай і сям’ёй. У Арменіі пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ сцвярджалі, што Захад «укараняў» чужыя маральныя асновы для падрыву нацыянальнай ідэнтычнасці іншых дзяржаў. У гэтым наратыве Крамлю ўдаецца не толькі «захаваць» асноўныя прыстойнасці і каштоўнасці, але і «абараніць» іх ад націску амаральнасці з Захаду.

Паводле аналізу Еўрапейскай рады па знешніх сувязях:

«Адзін разумны прапагандысцкі прыём заключаўся ў тым, каб палепшыць вобраз злога Захаду шляхам злучэння сацыяльна-кансерватыўнай і антызаходняй пазіцыі. Такім чынам, Захад і заходнікі, геі, лібералы, сучасныя артысты і іх прыхільнікі, тыя, хто не ставіўся да Рускай Праваслаўнай Царквы з належнай павагай, і тыя, хто адважваўся сумнявацца ў бездакорнай гістарычнай спадчыне Расіі, – усе яны былі прадстаўлены як адно «непадзельнае зло», «пагроза Расіі, яе культуры, каштоўнасцям і самой нацыянальнай ідэнтычнасці».

Гамафобія ідзе рука аб руку з прэтэнзіямі на абарону традыцыйных каштоўнасцей, таму нядзіўна, што расійскія дзяржаўныя СМІ бавяць час, высмейваючы, напрыклад, правы сексуальных меншасцей, як паказана ў гэтых прыкладах. Таксама апошнім часам пракрамлёўскія СМІ звяртаюцца да гамафобных штампаў у ачарненні ўкраінскіх вайскоўцаў.

Пракрамлёўскія СМІ дэманструюць асаблівую асалоду, калі могуць ударыць адразу па двух зайцах: абвінаваціць усемагутны ЕС у тыранічных паводзінах, загадваючы асобным дзяржавам скасаваць або знішчыць іх уласныя каштоўнасці. Адным з прыкладаў з’яўляецца маніпуляваная і моцна скажоная гісторыя, што Еўрапарламент забараніў словы «маці і бацька».

Здаровы сэнс

Заснаваныя на каштоўнасцях дэзынфармацыйныя наратывы звычайна сканцэнтраваны на паняццях, якія знаходзяцца пад пагрозай, напрыклад «традыцыя», «прыстойнасць» і «здаровы сэнс» – усе тэрміны, якія маюць пазітыўныя канатацыі, але рэдка маюць дакладнае азначэнне.

Такі наратыў стварае канструкцыю «мы супраць іх», якая сведчыць аб тым, што тыя, хто адданы традыцыйным каштоўнасцям, цяпер знаходзяцца пад пагрозай з боку тых, хто ім супрацьстаіць і замест гэтага імкнецца стварыць маральна збанкрутаваную антыўтопію. Расійскія і пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ падштурхоўвалі варыяцыі гэтага наратыву напярэдадні ўсеагульных выбараў у Швецыі ў 2018 годзе, як можна бачыць тут і тут. У рускамоўных інфармацыйных каналах, такіх як сумна вядомая фабрыка троляў у Санкт-Пецярбургу, інфармацыйнае агенцтва РІАФАН, мова гэтага наратыву асабліва агрэсіўная: «Як выглядае краіна пераможнай талерантнасці: дыктат геяў і лесбіянак, прыгнёт мужчын і жанчын, русафобія і страх».

У адрозненне ад заходняй канцэпцыі каштоўнасцей, якая аддае перавагу індывідуальным правам на асабістую недатыкальнасць, бяспеку і свабоду выказвання меркаванняў, расійская сістэма каштоўнасцей прадугледжвае набор калектыўных нормаў, якім кожны чалавек павінен адпавядаць.

Тым не менш, наратыў пра каштоўнасці, якія знаходзяцца пад пагрозай, заўсёды выказваецца з пазіцыі ўяўнай маральнай вышыні, у якой маўклівая большасць, прыхільная прыстойнасці і традыцыяналізму, падвяргаецца нападам з боку ліберальнай «тыраніі». Мэтавай аўдыторыі прапануецца стаць у гераічныя шэрагі пад крамлёўскім транспарантам, смела змагаючыся за сямейныя каштоўнасці, традыцыйнае хрысціянства і чысціню.

Чытайце больш пра «Каштоўнасці, якія знаходзяцца пад пагрозай» тут.