Асноўныя наратывы ў пракрамлёўскай дэзынфармацыі, частка 4: «Непазбежны крах»
Адметнай асаблівасцю пракрамлёўскай дэзынфармацыі з’яўляецца яе паўтаральнасць. Нягледзячы на ўсе абуральныя заявы, якія яны робяць, пракрамлёўскія СМІ часта гучаць як зайграная пласцінка, прытрымліваючыся толькі некалькіх асноўных паведамленняў для ўнутранай і міжнароднай аўдыторыі. Гэта не выпадковасць або недагляд, гэта задума: паўтарэнне робіць хлусню больш праўдападобнай. Пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ дасягаюць гэтага, прытрымліваючыся набору паўтаральных наратываў, якія працуюць як шаблоны для пэўных гісторый.
Наратыў – гэта агульнае паведамленне, якое перадаецца праз тэксты, выявы, метафары і іншыя сродкі. Наратывы дапамагаюць перадаць паведамленне, ствараючы напружанне і робячы інфармацыю прывабнай. EUvsDisinfo выявіла набор пяці дамінантных наратываў, якія выкарыстоўваецца расійскімі і пракрамлёўскімі дэзынфармацыйнымі СМІ. Мы бачылі, як яны выкарыстоўваліся шмат разоў: напрыклад, для ўмяшання ў выбары, для распаўсюджвання хлусні пра пандэмію COVID-19 і для апраўдання несправакаванай вайны ва Украіне.
Гэтым летам мы прапануем вам абноўлены агляд гэтых наратываў. Вось чацвёрты, наратыў «Непазбежны крах». Глядзіце таксама апублікаваныя раней наратывы: «Эліты супраць народа», «Каштоўнасці пад пагрозай» і «Страчаны суверэнітэт».
Наратыў нумар 4: «Непазбежны крах»
У арыстоцелеўскай рыторыцы паняцце кайрас абазначае пачуццё тэрміновасці да дзеяння. Большасць выступоўцаў выкарыстоўваюць гэтую канцэпцыю, калі сцвярджаюць: дзейнічайце зараз, пакуль не позна! У кантэксце пракрамлёўскай дэзынфармацыі наратыў пра «непазбежны крах» выконвае гэтую функцыю.
Расійскія і пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ рэгулярна выкарыстоўваюць гэты наратыў. Прыклады ўключаюць у сябе: ЕС на мяжы распаду, ЗША руйнуюцца, НАТА распадаецца, Уступленне Украіны ў ЕС справакавала б развал блока і фінансавая сістэма руйнуецца.
Паводле крамлёўскай прапаганды, гэты нібыта абвал паскараюць і іншыя фактары. Напрыклад, карыкатурыст РІА «Новости» апісвае тэрарызм у Еўропе як смяротнага скарпіёна, якога еўрапейцы мімаволі паклалі сабе ў кішэню.
Арыгінал ілюстрацыі: РІА «Новости»
Старая гісторыя
Расія ўжо больш за стагоддзе прадказвае непазбежны крах Еўропы. Сцвярджэнне, што Еўропа або краіны-сябры ЕС «на парозе грамадзянскай вайны», працавала гэтак жа добра ў 2019 годзе, як і ў 1919 годзе.
Расійскія дзяржаўныя СМІ кормяць сваю мясцовую аўдыторыю шматлікімі гісторыямі пра тое, наколькі жудаснае жыццё ў ЕС: беспарадкі, гвалт, беднасць, палітычны экстрэмізм і гэтак далей. Усё для таго, каб стварыць пачуццё камфорту для аўдыторыі, якая жыве ўнутры Расіі, якая, відаць, не знаходзіцца на мяжы непазбежнага краху, у адрозненне ад сітуацыі ў іншых краінах.
«Непазбежны крах» – гэта актыўна задзейнічаны наратыў, які звычайна добра рэзаніруе як з мясцовай, так і з міжнароднай мэтавай аўдыторыяй, нягледзячы на тое, што ў ЕС не было грамадзянскай вайны і Еўропа не развалілася. Па многіх паказчыках блок працягвае квітнець.
Мэтавая аўдыторыя, якая – абгрунтавана ці не – ужо баіцца палітычных і сацыяльных узрушэнняў у сваіх краінах, асабліва адчувальная да гэтага наратыву.
Такім чынам, гэты наратыў асабліва добра працуе ў перыяды рэальных палітычных выклікаў, як падчас міграцыйнага крызісу восенню 2015 года, падчас пандэміі, а цяпер і падчас расійскага ўварвання ва Украіну.
Фінальная бітва
Вялізны прыток мігрантаў у Еўропу, безумоўна, стаў сур’ёзнай праблемай для еўрапейскіх урадаў, але расійскія і пракрамлёўскія СМІ апісвалі сітуацыю ў вельмі завышаных і апакаліптычных тэрмінах, паведамляючы пра крызіс так, быццам ён уяўляе сабой сістэмны крах. Вядома, сістэма захавалася некранутай, але ў крамлёўскай мове захаваўся вобраз абвалу.
На ранняй стадыі ўспышкі COVID-19, у сакавіку 2020 года, філосафу-нацыяналісту Аляксандру Дугіну падабалася быць сведкам абвалу заходніх дэмакратый:
Глабальнае капіталістычнае грамадства развалілася адразу. Гэта яшчэ не ўсе зразумелі. Але гэта адбудзецца вельмі хутка. Гэта азначае, што разбурылася сама сутнасць ліберальнага глабалізму, свет офісных работнікаў і б’юці-блогераў, транссексуалаў і кліматычных актывістаў, праваабаронцаў і хіпстараў, мігрантаў і феміністак.
Гэты падыход таксама быў бачны ў расійскім і пракрамлёўскім асвятленні пратэстаў жоўтых камізэлек у Францыі. Права выказваць незадаволенасць урадам і палітыкай з’яўляецца неад’емнай часткай дэмакратыі, і грамадзяне любой еўрапейскай дзяржавы маюць права на мірны пратэст. Рух «жоўтых камізэлек» і падобныя яму праявы незадаволенасці належаць да еўрапейскай дэмакратычнай традыцыі. Яны з’яўляюцца не доказам распаду сістэмы, а яе здольнасці вынаходзіць і абнаўляць сябе.
Нягледзячы на адсутнасць поспеху ў прароцтвах, пракрамлёўскія фантазіі аб непазбежным краху іх меркаваных праціўнікаў працягваліся і пасля ўварвання Расіі ва Украіну. У дэзынфармацыі пракрамлёўскіх выданняў вайна ва Украіне – гэта проста хітрасць Захаду, каб адтэрмінаваць «непазбежны крах сусветнага капіталізму».
Наратыў пра «непазбежны крах» таксама часам выкарыстоўваецца, каб наракаць на меркаваны крах еўрапейскіх маральных каштоўнасцей і традыцый. Расійскія і пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ, напрыклад, рэгулярна апісваюць правы дзяцей у Еўропе як замах на сямейныя каштоўнасці. Іх вынік: Еўропа памірае, адмовіўшыся ад усякай прыстойнасці і маралі.
Аднак паведамленні пра смерць Еўропы маглі быць моцна перабольшанымі. Знаходжанне ў зменлівай эканамічнай сітуацыі, праходжанне праз глабальную пандэмію або назіранне за гарачым палітычным ландшафтам не варта ўспрымаць як экзістэнцыяльны калапс.
Больш падрабязна пра «Непазбежны крах» можна даведацца тут.