Асноўныя наратывы ў пракрамлёўскай дэзынфармацыі, частка 1: Эліты супраць народа
Адметнай асаблівасцю пракрамлёўскай дэзынфармацыі з’яўляецца яе паўтаральнасць. Нягледзячы на ўсе абуральныя заявы, якія яны робяць, пракрамлёўскія СМІ часта гучаць як зайграная пласцінка, прытрымліваючыся толькі некалькіх асноўных паведамленняў для ўнутранай і міжнароднай аўдыторыі. Гэта не выпадковасць або недагляд, гэта задума: паўтарэнне робіць хлусню больш праўдападобнай. Пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя СМІ дасягаюць гэтага, прытрымліваючыся набору паўтаральных наратываў, якія працуюць як шаблоны для пэўных гісторый.
Наратыў – гэта агульнае паведамленне, якое перадаецца праз тэксты, выявы, метафары і іншыя сродкі. Наратывы дапамагаюць перадаць паведамленне, ствараюць напружанасць і робяць інфармацыю прывабнай Іх можна камбінаваць і мадыфікаваць у залежнасці ад бягучых падзей і пераважных поглядаў. Некаторыя з іх існуюць ужо сотні гадоў – варыяцыі аповеду пра «загніваючы Захад» былі задакументаваны з 19-га стагоддзя. EUvsDisinfo выявіла пяць дамінуючых наратываў, якія выкарыстоўваецца пракрамлёўскімі дэзынфармацыйнымі сродкамі, і ключавыя элементы Крамлёўскіх аповедаў. Мы бачылі, як гэтыя ключавыя пракрамлёўскія дэзынфармацыйныя наратывы выкарыстоўваліся шмат разоў: пры спробах умяшання ў выбары, падчас пандэміі COVID-19, у спробах апраўдаць не справакаваную вайну ва Украіне.
На працягу наступных некалькіх тыдняў мы прадставім вам абноўлены агляд пяці найбольш распаўсюджаных дэзынфармацыйных наратываў, якія працягваюць з’яўляцца ў расійскіх і пракрамлёўскіх дэзынфармацыйных СМІ. Вось першы.
Першы ключавы наратыў пракрамлёўскай дэзынфармацыі: эліта супраць народа
Ідэя эліты, адарванай ад цяжка працуючых людзей, моцна замацавалася ў палітычнай гісторыі. Некалькі палітыкаў і палітычных рухаў заявілі, што прадстаўляюць голас звычайнага чалавека, маленькага хлопца, маўклівай большасці супраць карумпаванай і самазадаволенай клікі, якая складаецца з прадстаўнікоў палітычных партый, карпарацый і СМІ. Гэты наратыў не з’яўляецца прыдумкай Крамля, але пракрамлёўскія СМІ часта выкарыстоўваюць яго.
Мноства ахвярных казлоў
Наратыў «Эліты супраць народа» можа быць вельмі паспяховым, паколькі ён дае мэтавай аўдыторыі ахвярнага казла, якога вінавацяць у любых крыўдах: банкіры, буйныя карпарацыі, яўрэі, алігархі, мусульмане, брусельскія бюракраты, хто заўгодна. Расійскія дэзынфармацыйныя СМІ актыўна выкарыстоўвалі гэты наратыў на працягу ўсёй пандэміі COVID-19, сцвярджаючы, што Біл Гейтс або вынайшаў каранавірус, або выкарыстоўваў супраць яго вакцыны для імплантавання «мікрачыпаў».
Гэты наратыў таксама моцна звязаны з рознымі канспіралагічнымі перакананнямі. Агульнай рысай з’яўляецца сцвярджэнне аб існаванні таемных эліт: ценявых кіраўнікоў, лялькаводаў з адыёзнымі намерамі. На працягу ўсёй пандэміі ён зарэкамендаваў сябе як працоўны, эфектыўны і зручны шаблон для вытворцаў дэзынфармацыі. Сайт EUvsDisinfo змяшчае шматлікія сцвярджэнні таго, што вірус з’яўляецца рукатворным, і меры па стрымліванні яго распаўсюджвання – гэта толькі шляхі эліты разбураць жыцці простых людзей.
Акрамя пандэміі, гэты наратыў быў разгорнуты напярэдадні рэферэндуму Brexit 2016 года, як дэманструюць гэтыя два артыкулы Sputnik: «Пагроза з боку еўракратыі пагражае Еўропе» і «Waffen-ЕС».
Англасаксы і Украіна
Наратыў «эліты супраць народа» таксама выкарыстоўваўся ў кантэксце ўварвання Расіі ва Украіну. Пракрамлёўскія СМІ спрабавалі намаляваць расійскае ўварванне як «англасаксонскую» змову, якая супрацьстаіць славянам.
У пракрамлёўскай мове «англасаксы» выкарыстоўваюцца як усеагульны тэрмін для ачарнення Захаду, і ў прыватнасці Вялікабрытаніі і ЗША. Англасаксы нібыта хітрыя і крыважэрныя, распрацоўваюць гнюсныя змовы для сусветнага панавання. Тэрмін часта выкарыстоўваецца для пабудовы канспіралагічных перакананняў і змяшчае элемент «сутыкнення цывілізацый», што дапамагае выбудоўваць уяўленне Захаду як «іншага» і ўмацоўвае ідэю, што Расія належыць да «іншай цывілізацыі».
Такім чынам, ва Украіне мы маем (англасаксонскія) эліты супраць (славянскага) народу, паводле пракрамлёўскіх маніпулятараў: англасаксы шукаюць канфлікту з Расіяй любой цаной, арганізавалі дзяржаўны пераварот 2014 года, замаскіраваны пад дэмакратычны пратэст, хочуць уцягнуць Украіну ў вайну супраць славян, выкарыстоўваюць Украіну як антырасійскі фарпост і г. д.
Хлусня розуму
Наратыў «Эліты супраць народа» мае доўгую, больш чым стагадовую гісторыю. Яго пашыральнікі сцвярджаюць, што з’яўляюцца голасам розуму і выступаюць ад імя бяспраўных грамадзян, кажучы праўду, каб дзейнічаць супраць эліт, якія імкнуцца схаваць «праўду» любой цаной.
«Праўда» можа датычыцца шырокага спектра пытанняў, уключаючы вайну і мір, міграцыю, эканоміку, у той час як асобныя эліты, якія лічацца «вінаватымі» ва ўтойванні праўды, стратэгічна адбіраюцца ў адпаведнасці з крыўдамі мэтавай аўдыторыі. Сапраўды, гэты наратыў можа быць адаптаваны і прыменены да, здавалася б, бясконцай колькасці пытанняў: «Міграцыйны крызіс выкліканы вялікімі карпарацыямі, каб атрымаць танную рабочую сілу»; «Выдумлянне глабальнага пацяплення выкарыстоўваецца банкірамі, каб адцягнуць увагу грамадскасці ад рэальных праблем»; «Глабальныя карпарацыі, асноўныя вытворцы зброі, нясуць адказнасць за вайну ва Украіне».
У канчатковым выніку, хоць гэты наратыў меркавана арыентаваны на тое, каб спачуваць звычайным людзям, яго карані насамрэч аўтарытарныя. Рэдка прыводзяцца доказы ў пацвярджэнне гэтых ідэй, і, прытрымліваючыся прынцыпаў канспіралагічнага мыслення, сама адсутнасць доказаў часам выкарыстоўваецца ў якасці доказу: «Паглядзіце, наколькі магутныя эліты, якія хаваюць усе сляды сваёй змовы!» Як правіла, гэты наратыў таксама патрабуе ад чытача спадзявацца выключна на слова апавядальніка: «Я ведаю праўду, вер мне!» Сапраўды, як і ўсе наратывы, заснаваныя на канспіралагічных перакананнях, гэты патрабуе ад сваёй аўдыторыі прыняць сцвярджэнні на аснове веры, а не факта.
Больш падрабязна пра «эліты супраць народа» тут. Больш падрабязна пра англасаксаў тут.