Больш за 1000 зняволеных у Беларусі — недастаткова для рэжымных СМІ
Мяжа ў 1000 палітвязняў пройдзена
Раней мы аналізавалі, як рэпрэсіі ў Беларусі набылі амаль абсурдныя павароты. Як паведаміла вядучая праваабарончая арганізацыя «Вясна» — «Вясна» па-беларуску, па стане на 1 лютага 2022 года ў папраўчых установах Беларусі ўтрымліваліся 1022 палітвязні. У дачыненні да яе былі ўжыты моцныя рэпрэсіі. Сайт «Вясны» і ўсе яе акаўнты ў сацыяльных сетках, як і шматлікія іншыя беларускія арганізацыі грамадзянскай супольнасці, беларускі рэжым лічыць «экстрэмісцкімі». Старшыня «Вясны» Алесь Бяляцкі, а таксама шасцёра яе валанцёраў застаюцца за кратамі.
Справаздача «Вясны» за студзень 2022 года пра сітуацыю з правамі чалавека ў Беларусі гэтак жа песімістычная, як і шматлікія папярэднія. Супрацоўнікі міліцыі працягнулі беспадстаўныя рэйды па ўсёй Беларусі з штурмам дамоў і кватэр у пошуках знакаў пратэсту. Колькасць палітвязняў няўхільна расла. Катаванні і жорсткае абыходжанне па-ранейшаму выкарыстоўваліся пры расследаванні палітычна матываваных крымінальных спраў. Акрамя таго, дзяржаўныя органы наўмысна ствараюць для палітвязняў бесчалавечныя ўмовы, якія раўназначныя катаванням.
На вэб-сайце Вясны, на які немагчыма зайсці з Беларусі без выкарыстання VPN для абыходу электронных бар’ераў, змяшчаецца шмат добра задакументаваных выпадкаў актыўнага выкарыстання крымінальных і адміністрацыйных абвінавачанняў для пераследу людзей па палітычных матывах. На ім апублікавана падрабязная справаздача па судзе ад 7 лютага 2022 г., які прысудзіў 69-гадовую жанчыну Галіну Міхальчук да двух з паловай гадоў пазбаўлення волі за негатыўныя каментарыі ў мясцовым Telegram-канале пра Аляксандра Лукашэнку, дзяржаўных чыноўнікаў і міліцыянтаў. Па словах пракурора, жанчыну «абвінавацілі ў нянавісці да рэжыму», і гэта пачуццё каралася па трох крымінальных артыкулах.
Рэгулярна абнаўляюцца лічбы крымінальных спраў па пратэстах. Праваабарончыя арганізацыі зрабілі ўсё магчымае, каб сабраць адпаведную статыстыку да сур’ёзных рэпрэсій у 2021 годзе. Паводле іх інфармацыі, да пачатку лістапада 2020 года ў Беларусі было распачата больш за 900 крымінальных спраў, звязаных з пратэстамі. Нядаўна незалежныя СМІ звярнулі ўвагу на статыстыку Міністэрства ўнутраных спраў за 2021 год, паводле якой было ўзбуджана каля 5500 крымінальных спраў, звязаных з пратэстамі.
«Занадта гуманныя» прысуды
Падкантрольныя рэжыму Лукашэнкі СМІ і акаўнты ў сацыяльных сетках падтрымліваюць праваахоўныя і судовыя органы і заахвочваюць іх да жорсткіх рэпрэсій. Яны сцвярджаюць, што прысуды могуць і павінны быць больш жорсткімі, зневажаюць палітвязняў, часам пераследуюць іх сваякоў, выкарыстоўваюць розныя прыніжальныя выказванні пра шырокую катэгорыю палітычных апанентаў і пагражаюць дэмакратычным лідарам і актывістам у эміграцыі помстай.
Газета адміністрацыі прэзідэнта Беларусь Сегодня раней адрэагавала на заўвагі пра занадта жорсткія прысуды за дробныя правапарушэнні ў крымінальных справах, звязаных з пратэстамі, напісаўшы: «Чатыры гады за кветку з клумбы, кінутую ў спецназ — так. І вы павінны быць удзячныя за тое, што не атрымалі больш. Тры гады турмы за тое, што пару разоў ударыў міліцэйскую машыну, не пашкодзіўшы яе. А калі б была пакінутая невялікая драпіна [на машыне], [прысуд] павінен быў бы быць як мінімум яшчэ тры гады».
Тое ж СМІ апублікавала прыніжальны артыкул адносна двух гадоў пазбаўлення волі, прысуджаных журналістам «Белсату» 27-гадовай Кацярыне Андрэевай і 23-гадовай Дар’і Чульцовай за трансляцыю адной з дэмакратычных акцый пратэсту. Газета параўнала журналістаў з «артылерыйскімі назіральнікамі», якія дзейнічаюць на замежнага ворага, і назвала турэмныя прысуды «занадта гуманнымі». У артыкуле нават абвяшчалася, што турэмныя тэрміны спрыяюць навыкам журналістаў: «Хоць шыць навучыцца» — папулярная ў беларускіх турмах прафесія. Грамадзянка Беларусі і Швейцарыі Наталля Хершэ, асуджаная ў Беларусі на два з паловай гады за сарваную з міліцыянта балаклаву, з’яўляецца адной з палітвязняў, якія працуюць у швейным аддзяленні турмы. Паведамлялася, што яна атрымлівала здзекліва нізкую штомесячную аплату ў памеры 6,66 BYN (прыкладна 2 еўра) за сваю рэгулярную працу.
У той час як «звычайныя» палітвязні атрымліваюць сваю дозу зневажальных выказванняў у кантраляваных дзяржавай інтэрнэт-выданнях і сацыяльных сетках, дэмакратычныя лідары ў выгнанні атрымліваюць яўныя або ўтоеныя пагрозы смерцю. Пасля выступу лідара беларускай апазіцыі Святланы Ціханоўскай у Кангрэсе ЗША ў чэрвені 2021 года, калі яна заклікала да ўзмацнення санкцый, адзін Telegram-канал напісаў: «Не так даўно гэта называлася дзяржаўнай здрадай і асабліва небяспечнай антыдзяржаўнай дзейнасцю. Да такіх грамадзян прымянялася смяротнае пакаранне. У выпадку немагчымасці выканаць прысуд выкарыстоўваўся ледасек або атручаны парасон». Гэтая наўпроставая сувязь з вядомымі гістарычнымі выпадкамі таемных пазасудовых забойстваў — яшчэ адзін абуральны заклік да гвалту.
Часам пад напады трапляюць і сваякі палітвязняў, асабліва ў ананімных праўладных Telegram-каналах. Калі Дар’я Лосік, жонка 29-гадовага блогера Ігара Лосіка, асуджанага на 15 гадоў калоніі ўзмоцненага рэжыму, абвясціла, што пасля шасці гадоў пакідае пасаду эканаміста ў дзяржаўнай паліклініцы, адзін прапагандысцкі Telegram-канал напісаў: «Як так сталася, што шалёная жанчына-змагар [заўвага: гэта прыніжальны тэрмін, які ўжываецца адносна палітычных апанентаў], чый муж з’яўляецца экстрэмістам і замежным агентам, так доўга працуе ў дзяржаўным сектары?»
À la guerre comme à la guerre (на вайне як на вайне)
Раней мы прадэманстравалі, як дзяржаўнае тэлебачанне Беларусі падагравае нянавісць і называе апазіцыйных актывістаў «Іудамі», наўпрост заклікаючы да іх знішчэння. Цяперашняя ўвага рэжыму засяроджана на забеспячэнні высокай яўкі 27 лютага на гэтак званым рэферэндуме за новую канстытуцыю (замацаванне ўлады Лукашэнкі). Час ад часу прадстаўнікі апазіцыі, якія прапануюць байкот рэферэндуму, прыраўноўваюцца да нацысцкіх калабарантаў. Таксама падключаюцца расійскія дзяржаўныя СМІ, якія выстаўляюць гэта як разбуральнае дзеянне супраць дзяржаўнасці Беларусі.
Дзяржаўная прапаганда абгрунтоўвае бязлітасныя рэпрэсіі і рыторыку сцвярджэннем аб нацысцкай заходняй агрэсіі супраць Беларусі, якую нібыта падтрымліваюць унутрыпалітычныя апаненты. Дзяржаўны тэлеканал СТВ заявіў у сваёй праграме ў лютым, што «Новы таталітарны Заходні Рэйх стварае глабальны канцлагер. Гэты лагер павінен цалкам кантраляваць не толькі саміх людзей, але і іх думкі, пачуцці і душы […] Войскі рухаюцца на ўсход, іх сустракаюць калабаранты з бел-чырвона-белымі сцягамі». Кіраўнік медыяхолдынгу Беларусь Сегодня Дзмітрый Жук сказаў, што незалежныя СМІ разглядаюцца як «замежныя каланіяльныя інфармацыйныя войскі».
«Давайце складзём спіс нашых калабарантаў, чаму мы саромеемся? Калі вы выступаеце супраць краіны і яе дзяржаўнага парадку, трапляйце ў спіс. Разам з сям’ёй і роднымі. І публічна — прозвішчы можна надрукаваць на процілеглым баку камунальных плацяжоў, хай ведаюць суседзі», напісала «Беларусь сегодня» яшчэ раз у сакавіку 2021 года.
Беларускі рэжым, відаць, не схільны змякчаць свой падыход. Наадварот — рэгулярна гучаць новыя рэпрэсіўныя ініцыятывы. 8 лютага 2022 года Савет бяспекі Беларусі абмеркаваў пытанне аб пазбаўленні палітычных апанентаў беларускага грамадзянства. «Няхай кожны здраднік думае, што далей рабіць — або наносіць шкоду краіне, або паводзіць сябе прыстойна», — заявіў Дзяржсакратар Савета бяспекі, генерал арміі Аляксандр Вальфовіч. Потым на гэтай жа нарадзе Лукашэнка абмяркоўваў увядзенне завочнага пераследу вядучых палітычных апанентаў, відавочна, намякаючы, у прыватнасці, на Святлану Ціханоўскую, якая цяпер знаходзіцца ў Літве.
Колькасць палітвязняў — гэта, бадай, самы просты паказчык дыктатуры. Сёння 1062 чалавекі. Сачыце за штодзённым падлікам тут і адпаведнымі заявамі ЕС тут і тут.
