Смех і трагедыя: Абсурдныя рэпрэсіі ў Беларусі

Беларускі рэжым пайшоў на ўсё, каб знайсці і пакараць вінаватых у так званай заходняй «гібрыднай вайне» і спробе «каляровай рэвалюцыі» – вось як дзяржаўная і пракрамлёўская прапаганда адлюстроўвае удзельнікаў беларускіх пратэстаў 2020–2021 гг. Да ліпеня 2021 года Следчы камітэт Беларусі адкрыў 4691 крымінальную справу на пратэстоўцаў, якія выйшлі на вуліцы ў знак пратэсту супраць фальсіфікацыі выбараў. Па стане на 26 снежня 2021 года палітвязнямі былі 955 чалавек, з іх больш за 30 журналістаў і супрацоўнікаў СМІ. Сачыце за абноўленымі данымі тут.

Гэтыя лічбы працягваюць расці. 14 снежня судовая сістэма рэжыму прысудзіла Сяргею Ціханоўскаму, які рыхтаваўся балатавацца супраць Лукашэнкі ў прэзідэнты, 18 гадоў турмы; гэты палітычна матываваны прысуд скіраваны на тое, каб павялічыць страх сярод простых беларусаў, якія жадаюць рэалізаваць свае палітычныя правы. Таксама яшчэ пяцёра вядомых палітвязняў прысуджаны да 14–16 гадоў па неабгрунтаваных абвінавачаннях. Шэсць чалавек былі аб’ектам кампаніі паклёпу і аганьбавання на чале з самім Лукашэнкам.

Даходзіць да абсурду

У той час як арышты і зняволенне з’яўляюцца аднымі з найбольш прыкметных відаў рэпрэсій, часам рэпрэсіі з боку дзяржавы прымаюць яшчэ адну самую дзіўную, амаль паранаідальную форму. Як калі кароль злуецца на блазна.

Гэта заслона для Тыля Уленшпігеля

21 лістапада 2021 года на свой 52-ы юбілей Нацыянальны акадэмічны драматычны тэатр у Віцебску паставіў прэм’еру. Спектакль быў заснаваны на шэдэўры бельгійскага празаіка Шарля дэ Костэра ад 1867 г. Легенда пра Тыля Уленшпігеля і Ламме Гёдзака, дзе гаворыцца пра гісторыю ўзраджэння фламандцаў, якія знаходзіліся пад іспанскім панаваннем. Праз некалькі дзён стала вядома, што спектакль быў забаронены, кантракт дырэктара тэатра не будзе працягнуты, і акцёраў звальняюць.

Міністр культуры Беларусі Анатоль Маркевіч і іншыя высокапастаўленыя асобы, якія прысутнічалі на спектаклі, відаць, знайшлі непрымальныя паралелі паміж барацьбой фламандскага народа ў XVI стагоддзі і сучаснай сітуацыяй у Беларусі. Асабліва чыноўнікам не спадабаўся верш п’есы са словамі «Жыве Фландрыя!» — аналаг «Жыве Беларусь!» — векавы дэвіз, які часта выкарыстоўваюць апаненты Лукашэнкі і за які караюць у судах як за «антыдзяржаўны лозунг».

Канцэрт памяці ахвяр Халакосту непажаданы

Радыё Свабода паведамляе, што Мінская філармонія адмяніла дабрачынныя канцэрты, запланаваныя на ўшанаванне памяці ахвяр Халакосту, пасля электроннага ліста ад занепакоенага грамадзяніна ў Міністэрства культуры. У электронным лісце сцвярджалася, што «[сабраныя] грошы будуць выдаткаваныя на падтрымку апазіцыйных арганізацый (напрыклад, Гарадзенскага хоспіса) і артыстаў, якія бяруць удзел у апазіцыйных акцыях».

Дзіцячы хоспіс

Гарадзенскі дзіцячы хоспіс сапраўды разглядаецца беларускім рэжымам як «шкодная арганізацыя». Ён быў ліквідаваны ўладамі, і гэта адкрыта апісвалася як частка іх адказу на санкцыі ЕС. Супраць дырэктаркі хоспіса Вольгі Вялічка распачалі крымінальную справу за ўдзел у пратэсным руху.

Трагедыя – больш пакаяльных відэа

Беларускія сілавікі затрымлівалі людзей, каб прымусіць іх «прызнацца» на відэа ў іх нібыта «злачынствах». Некаторыя з такіх відэа нават атрымліваюць аплатнае прасоўванне на Youtube, згодна з вынікамі нашага папярэдняга даследавання.

Па меры развіцця падзей беларускія грамадзяне вымушаныя прызнавацца ў новых відах правапарушэнняў. У канцы лістапада на абласным дзяржаўным канале Беларусь 4 Гомель паказалі, як затрыманыя просяць прабачэння за іх крытычныя каментарыі ў паведамленнях у сацыяльных сетках пра сітуацыю з мігрантамі, сфабрыкаваную рэжымам Лукашэнкі.

1 снежня 2021 года дзяржаўны тэлеканал СТВ паведаміў, што 11 чалавек былі затрыманыя за «цынічныя каментарыі» ў інтэрнэце пра гібель расійскіх дэсантнікаў падчас вучэнняў у Заходняй Беларусі. Тэлеканал прадэманстраваў, як узброены спецназ уварваўся ў кватэру аднаго з такіх людзей, які паказаны дома ў ніжняй бялізне, пасля чаго ў РУУС з’явіўся відэазапіс яго прызнання пра ўдзел у «масавых беспарадках» і перадачу інфармацыі ў «экстрэмісцкія Тэлеграм-каналы».

Затрыманыя часам робяць даволі крэатыўныя «прызнанні», якія пасля паказу па дзяржаўным тэлебачанні або апублікавання ў праўладных тэлеграм-каналах становяцца папулярнымі ў сацыяльных сетках, бо людзі, як правіла, праглядаюць гэты кантэнт з цікаўнасці.

Мы не спасылаемся на відэа – вось чаму

Гэтыя відэа па-ранейшаму даступныя на Youtube або на тэлестанцыях. Нават калі ў нас на EUvsDisinfo ёсць агульны прынцып прыводзіць спасылкі для вас як чытача, для вывучэння матэрыялу, які мы абмяркоўваем, мы не даём спасылак на такія відэа. Прычына ў тым, што асобы на кадрах выстаўляюцца перад лічбавай публічнай аўдыторыяй падчас дзеяння, якое, вельмі верагодна, выконваецца супраць іх свабоднай волі ці, магчыма, нават пад прымусам. Мы не хочам спрыяць прапагандзе рэжыму.

Тадэвуш Гічан, галоўны рэдактар найбуйнейшага ў Беларусі Тэлеграм-канала NEXTA_TV, раней назваў такія кадры «відэа з закладнікамі». Таксама Amnesty International раскрытыкавала такую практыку, якая выкарыстоўвалася ў справе супраць Рамана Пратасевіча, сцвярджаючы, што такое «прызнанне» магло быць атрымана пад прымусам.

Памідоры са смятанай = турма

Адным з лістападаўскіх «герояў» стаў 65-гадовы Анатоль Шэлковіч, які арыштаваны за выраб бел-чырвона-белых сцягоў для публічнага паказу. У прызнанні ён тлумачыць сябе аматарам спалучэння чырвона-белых колераў, прыводзячы ў якасці прыкладу тое, што яго жонка – рыжая жанчына і што памідоры са смятанай – адна з яго любімых страў. Шэлковіч атрымаў два прысуды па 15 сутак пазбаўлення волі; незразумела, ці выйдзе ён на волю ў снежні, ці атрымае дадатковы тэрмін у апошні дзень зняволення, як гэта часта робяць беларускія суды.

Дружалюбны агонь супраць байца бела-чырвонага колеру

Праваабаронцы задакументавалі справу, у якой барацьба прыхільніка Лукашэнкі з чырвона-белымі колерамі мела адваротны вынік. 44-гадовая жанчына з невялікага беларускага мястэчка Добруш заўважыла чырвона-белую палатку мясцовага ваенкамата і выклала на Youtube відэа пад назвай «Прыхільнікі бел-чырвона-белых. Ваенкамат. Добруш». Восем супрацоўнікаў заявілі на яе ў міліцыю за паклёп, і жанчына атрымала 2 гады ўмоўна.

Пошук радыкалаў і экстрэмістаў

Супрацоўнікі дзяржбяспекі неаднаразова абяцалі працягваць пошукі «радыкалаў і экстрэмістаў», і яны стрымалі сваё слова. Згодна з беларускімі праваабаронцамі, у лістападзе не менш за 143 чалавекі, у тым ліку 23 жанчыны, былі асуджаныя па палітычна матываваных крымінальных працэсах. Ім было прысуджана разам 156 гадоў пазбаўлення волі, а таксама 91 год пазбаўлення волі ў выглядзе «хіміі» і больш за 100 гадоў хатняга зняволення (хатняй «хіміі»).

Праваабаронцы і журналісты працягваюць дакументаваць шматлікія выпадкі жорсткага абыходжання, бесчалавечных умоў утрымання і катаванняў асоб, якія зняволеныя па палітычна матываваных абвінавачваннях. «Суды часта разглядаюць справы за зачыненымі дзвярыма і ігнаруюць заявы затрыманых аб жорсткім абыходжанні падчас зняволення і ў следчых ізалятарах», – паведамляюць праваабаронцы.

Бел-чырвона-белая паранойя

Раней, у чэрвені мы разгледзелі некалькі абсурдных выпадкаў бескампраміснай барацьбы беларускага рэжыму з забароненым бел-чырвона-белым сцягам. Людзей штрафавалі або саджалі за тое, што яны надзявалі бел-чырвона-белыя шкарпэткі, вешалі чырвона-белыя ручнікі і коўдры сушыцца на прыватным балконе, а таксама чаплялі на снегавіка ў двары прыватнага дома чырвоны шалік.

Па словах праваабаронцаў, суды Беларусі працягваюць разглядаць справы супраць арыштаваных за вывешванне бел-чырвона-белых сцягоў і размяшчэнне налепак на вокнах, рэпосты і каментарыі ў сацыяльных сетках, а таксама іншыя формы пратэснай дзейнасці або выказванне меркавання. Напрыклад, у лістападзе адзін з раённых судоў Мінска прысудзіў да 15 сутак пазбаўлення волі за «правядзенне несанкцыянаванага пікету шляхам размяшчэння бел-чырвона-белых стужак на люстэрку задняга выгляду Land Rover на нявызначаны тэрмін з мэтай публічнага выказвання сваіх грамадскіх і палітычных інтарэсаў».

Сусветная літаратура поўная казак і гісторый, дзе блазан не толькі забаўляе караля, але і здзекуецца з яго. Блазан таксама захавальнік сапраўднай мудрасці і таямніц таго, што насамрэч адбываецца па-за полем зроку кіраўнікоў. Раманы, дзе забіваюць блазана, часта заканчваюцца трагедыяй і для караля.