У сэрца цемры — чаго хоча Расія ва Украіне

Пакуль мы змагаемся за асэнсаванне расійскіх зверстваў у Бучы, Марыупалі і іншых месцах Украіны, РІА Новости 3 красавіка апублікаваны доўгі артыкул пад загалоўкам «Што Расія павінна рабіць з Украінай» расійскага кінарэжысёра і палітычнага філосафа Цімафея Сяргейцава, які мае дачыненне да Крамля. Артыкул вылучаецца як перакручаная тэарэтычная база, якая стварае фон для зверстваў.

Развянчанне ідэі, перакананняў або ідэалогіі па вызначэнні немагчымыя. Аднак магчыма прааналізаваць яе сутнасць, кантэкст, у якім яна з’яўляецца, і параўнаць гэтыя ідэі з вядомымі варыянтамі гісторыі, прызнаючы, што ўсе падзеі маюць унікальныя элементы.

Чаму гэты артыкул выдатны?

Штодня з крамлёўскай сістэмы цячэ рака дэзынфармацыі. Цяпер усім вядома, што расійскі ўрад і крамлёўскія тролі дзейнічаюць у прамысловых маштабах: Анексія Крыму, Данбаскія міфы, Самалёт МН-17, зверствы ў Сірыі, уварванне ва Украіну, бамбаванне грамадзянскіх аб’ектаў, Харкаў, Марыупаль. Спіс працягваецца.

Тлумачачы новыя бучанскія зверствы, расійскія міністэрствы абароны і замежных спраў, а таксама амбасады пачалі хлусіць на аўтапілоце: «Украінская правакацыя, фальшывы сцяг, інсцэніроўка, здымкі фальшывыя і г. д.».

Дык чаму гэты артыкул адрозніваецца?

Два аспекты: Першы – РІА Новости з’яўляецца галоўным расійскім інфармацыйным агенцтвам. Яно на 100% належыць расійскай дзяржаве і ўваходзіць у дзяржаўны медыя-кангламерат Russia Today (Россия сегодня), які ўзначальвае прызначаны Пуціным Дзмітрый Кісялёў (пад санкцыямі ЕС з 2014 года). Такія доўгія публікацыі адлюстроўваюць «мысленне на ўзгорку» — як пуцяводнае святло ўначы. Пасля апублікавання там любыя расійскія СМІ і прыватныя асобы могуць паўторна выкарыстоўваць гэты матэрыял, не ўступаючы ў канфлікт з законам аб цэнзуры навін, згодна з якім з 4 сакавіка цытаванне некага яшчэ, акрамя афіцыйных матэрыялаў, разглядаецца як дзеянне па-за законам.

Па-другое — сукупнасць або комплекснасць ідэй, якія вызначаюць, што трэба зрабіць на будучыню. Азначаныя ідэі з’яўляюцца лагічным працягам пуцінскага (перакручанага) апісання гісторыі Украіны (гл. нашу зводку «Пуцін як утаймавальнік нацызму» тут).

Возьмем дзве расійскія «прапановы» ад снежня 2021 года (гл. нашу зводку тут — з паведамленнямі: ЗША сыходзяць, НАТА падае і Захад падпарадкоўваецца). Дадайце накідны артыкул аб тым, што трэба рабіць з Украінай і ўнутры Украіны, і вы атрымаеце не што іншае, як Канчатковыя рашэнні ўсіх праблем — як бачна з Масквы.

Аб чым тут гаворка?

Тэрміны «нацысты» і «нацызм» празмерна выкарыстоўваюцца ў артыкуле, каб заклеймаваць усё, што звязана з украінскай дзяржавай, кіеўскім урадам або ўкраінскай уладай.

У планах:

• знішчыць на полі бою ўсіх «гітлераўцаў», якія ўзяліся за зброю; азначае ўсіх;
• ліквідаваць частку ўкраінцаў шляхам масавых рэпрэсій супраць усяго ўкраінскага насельніцтва. «Ваенных злачынцаў» караць жорстка, каб падаваць прыклад;
• ліквідаваць і забараніць усе ўкраінскія ўзброеныя фарміраванні і ўсе арганізацыі, звязаныя з практыкай «нацызму»;
• даць прывілеі тым, хто чакае расійскай улады (чытай: Данбас будзе ўсталёўваць правілы);
• увесці расійскія законы і расійскія суды аб забароне мовы і культуры;
• увесці жорсткую цэнзуру, знішчыць падручнікі і ўвогуле ўсё ўкраінскае. Перавыхаванне ўсіх слаёў грамадства, дзе замацавалася ўкраінская культура;
• забараніць нават назву «Украіна» і сам тэрмін «украінец»;
• рабіць усё гэта сілай і пры падтрымцы (ваеннай) моцы з боку Расіі.

Паводле ацэнак, на поўную рэалізацыю плана спатрэбіцца каля 30 гадоў (пакаленне рэпрэсій і знішчэння). Захад павінен прызнаць, што гэта справа Расіі: ніякага ўмяшання.

Артыкул даступны ў перакладзе на англійскую мову з каментарыямі тут.

Якое грамадства можа гэта абвясціць?

Мы павінны сур’ёзна паставіцца да артыкула. Ёсць адна памылка, якая часта здзяйсняецца на Захадзе, калі там спрабуюць зразумець Маскву і прадказаць ход дзеянняў Расіі: неразуменне ўнутранага механізма і прыроды грамадства, якое ўжо таталітарнае, але далей выходзіць за межы ўсіх нормаў і агульнапрынятых паводзінаў. З-за гэтай памылкі людзі аказваюцца «здзіўлены» развіццём падзей.

Няўдача заключаецца ў адмове ўспрыняць сур’ёзна тое, што зыходзіць ад нястрымнага кіраўніка дыктатарскага тыпу ў грамадстве, дзе больш няма стрымлівання і процівагаў, няма механізмаў тармазіць або кантраляваць любыя эксцэсы. Калі палітычная, прававая, эканамічная сістэма, суды, навука і адукацыя і свабодныя СМІ падпарадкаваныя і ўзятыя пад кантроль. Калі ўсё грамадства гадамі сілкуецца жорсткай прапагандай. Калі неталерантнасць, рэваншызм, менталітэт «абложанай крэпасці» і мілітарызм спрыяюць падтрымцы культу асобы, калі надзвычайная ўлада сканцэнтравана ў адным чалавеку. Гіпернацыяналістычныя элементы трансфармаваліся ў дэструктыўны імперыялізм. Такая сённяшняя Расія. Па ўсіх ключавых параметрах грамадства пагаршалася з хуткасцю і траекторыяй, падобнай да таго, што назіралася раней у гісторыі Еўропы. Шлях такіх грамадстваў заўсёды прыводзіў да канфліктаў.

Чаму менавіта цяпер?

Дрэнная праца расійскіх войскаў, якія ўварваліся, у першыя тыдні, асабліва на поўначы Украіны і вакол Кіева, цяпер прывяла да частковага адыходу расійскіх войскаў. Дрэнны маральны дух у расійскіх войсках відавочны. У той час як адбываецца канцэнтрацыя і перагрупоўка сіл, існуе патрэба ў новай матывацыі, каб выклікаць правільны настрой перад наступным буйным ваенным штуршком, верагодна, сканцэнтраваным уздоўж усходняй лініі фронту. Клішэ «нацысты ў Кіеве» вядомы, таму ў Расіі запатрабавана выразнае і канкрэтнае бачанне.

Існуе таксама вострая неабходнасць прадставіць тлумачэнне, вышэйшую мэту для апраўдання значных баявых страт расійскага войска ва Украіне. Згодна з большасцю крыніц, страты ўжо перавысілі тыя, што былі панесеныя за дзесяць гадоў, 1979–1989 гг., савецкай вайны ў Афганістане, што на савецкім жаргоне было «выкананнем міжнароднага абавязацельства дапамагчы брацкай нацыі абмежаваным кантынгентам савецкіх войскаў у Афганістане».

Абсалютнымі і скрайнімі патрабаваннямі артыкула яны спрабуюць стымуляваць пачуцці, якія былі дарагія дыктатарам на працягу стагоддзяў: сляпая адданасць дзяржаве, патрабаванне амаль рэлігійнай ахвяры асобы за справу лідара, вораг, пазбаўлены чалавечнасці — па сутнасці, іх асноўнае права на існаванне.

Не дзіўна, што прэзідэнт Зяленскі жорстка адрэагаваў на артыкул падчас яго выступлення ў румынскім парламенце, у тым ліку заяўляючы, што артыкул прапагандуе генацыд і «апісвае дакладную і пралічаную працэдуру знішчэння ўсяго, што робіць украінцаў украінцамі, і ўласна нашага народа».

Між тым рэйтынг Пуціна ў Расіі высокі. Нягледзячы на тое, што любое апытанне ў Расіі трэба ўспрымаць з асцярожнасцю і скептыцызмам, лічбы кажуць самі за сябе. Паводле Даследавання Левада-цэнтра ад сакавіка 2022 года, 83 адсоткі рэспандэнтаў ухваляюць Пуціна і яго палітыку.