Jak Rosja próbuje nami manipulować

Pierwszy raport ESDZ na temat zagrożeń związanych z zagraniczną manipulacją i ingerencją informacyjną (ZMII) został opublikowany dzisiaj, a jego pełną wersję można pobrać tutaj. Raport wyznacza wspólne ramy przeciwdziałania zagranicznym zagrożeniom. Zawiera też interesujące informacje na temat zachowań podmiotów stanowiących zagrożenie.

W niniejszym artykule skoncentrujemy się na prokremlowskim ekosystemie i wymienimy najpopularniejsze techniki, taktyki i procedury (TTP) manipulacji opisane w raporcie.

Najważniejsze wnioski

Niesprowokowana i nieuzasadniona inwazja na Ukrainę na pełną skalę to temat, którego dotyczy największa część próbki danych stanowiącej podstawę raportu. Wśród innych ważnych tematów znajduje się rosnący wpływ Rosji, ataki na funkcjonariuszy publicznych, robienie szumu wokół kryzysu energetycznego oraz promowanie teorii spiskowych na temat broni biologicznej i jądrowej. Każdy z tych tematów został kilkukrotnie poruszony w naszych artykułach i pojawia się w bazie danych dotyczących dezinformacji.

Aż 60 przypadków dotyczy rosyjskiej inwazji na Ukrainę – najczęstszym powodem do manipulowania informacjami była chęć jej uzasadnienia. Ich celem było i jest rozproszenie uwagi odbiorców docelowych, przeniesienie winy lub skierowanie zainteresowania na zupełnie inny temat. Prokremlowskie media często na przykład uciekały się do szkalowania nieprzyjaciół lub odpowiadania na oskarżenia innymi oskarżeniami.

Raport na temat zagrożeń pozwolił też ustalić, że dezinformacje i inne próby manipulacji rzadko są podejmowane tylko w jednym języku. W analizowanej próbce danych znalazły się materiały w co najmniej 30 językach, w tym 16 językach UE. W przypadku uwzględnionych w próbce materiałów opracowanych przez prokremlowskie środowisko dominowały języki rosyjski i angielski.

Wielojęzyczne podejście mogliśmy obserwować w przypadku manipulacji informacjami na temat bezpieczeństwa energetycznego. Odbiorcy w całej Europie stali się celami ataków w ich rodzimych językach, m.in. niemieckim, francuskim i hiszpańskim.

Na podstawie próbki danych udało się też ustalić, że rosyjskie i chińskie działania w zakresie manipulacji informacjami są ze sobą skoordynowane. W jednym z przypadków manipulacja, która miała swoje źródło w chińskim środowisku, była promowana przez chińskie konta dyplomatyczne i w kanałach państwowych, a następnie dotarła do rosyjskiego środowiska, w którym zmanipulowane informacje zostały wykorzystane i rozpowszechnione ponownie.

Podobne działania były też obserwowane w drugim kierunku, kiedy to zmanipulowane informacje pochodzące z rosyjskiego środowiska były przekazywane dalej przez chińskie krajowe media i dyplomatów.

Najpowszechniejsze techniki manipulacji

Na podstawie próbki danych można stwierdzić, że do manipulacji informacjami i rozpowszechniania dezinformacji najczęściej wykorzystywane są obrazy i materiały wideo. W celu maksymalizacji zasięgu i skuteczności oddziaływania zmanipulowane materiały często są udostępniane na różnych platformach i wśród przedstawicieli różnych społeczności i grup.

Rosyjskie kanały dyplomatyczne rozpowszechniające dezinformacje i zwiększające ich zasięg stanowią ważną część całego środowiska. W czerwcu 2022 roku jeden z takich rosyjskich kanałów rozpowszechniał nieprawdziwe informacje na temat dostępności żywności. Te informacje zostały szybko zdementowane przez EUvsDisinfo.

Podmioty stanowiące zagrożenie często wykorzystują różne techniki i taktyki. Na przykład oficjalne konta dyplomatyczne zostały wykorzystane do ataku i szkalowania rzetelnych źródeł i przeciwników. Podmioty stwarzające zagrożenie często wykorzystują obrazy i materiały wideo, także te zmanipulowane, mające wspierać takie ataki. Jeden z niedawnych przykładów, o których pisaliśmy, dotyczy prokremlowskiego ataku na Misję Wsparcia Wojskowego Unii Europejskiej (EUMAM).

Jedną z technik opisanych w raporcie jest podszywanie się pod rzetelne i zaufane podmioty. Rosyjskie podmioty stanowiące zagrożenie podszywają się pod prawdziwe media, takie jak magazyny satyryczne, media międzynarodowe oraz europejskie instytucje i polityków.

Celem takich działań jest wykorzystanie rzetelności i autorytetu takiego podmiotu w celu manipulacji odbiorcami, którzy darzą dany podmiot zaufaniem. W ubiegłym roku prokremlowscy dezinformatorzy wykorzystali taki podmiot do atakowania Ukrainy i ukraińskiego prezydenta Zełenskiego.

Przeciwdziałanie szkodliwej narracji i zachowaniom

Raport dostarcza cennych informacji na temat taktyk, technik i procedur używanych przez Rosję i Chiny do manipulowania informacjami.

Wnioski z raportu pozwolą dalej wspierać walkę z dezinformacją i manipulacją informacjami na całym świecie oraz kierować działaniami w tym zakresie. Zrozumienie manipulacyjnych zachowań pomaga ujawniać i eliminować wprowadzającą w błąd narrację oraz środowiska ZMII, które Rosja i inne podmioty wykorzystują do prowadzenia szkodliwych działań.

Pobierz pełny raport i zajrzyj do mrocznego świata wrogich podmiotów chcących manipulować i zatruwać nasze środowiska informacyjne oraz umysły.